Wij bestaan in relatie

In het hart van de menselijke ervaring ligt een waarheid die we vaak vergeten, maar intuïtief altijd weten: we bestaan niet op onszelf. Alles wat we doen, voelen en zijn, gebeurt in relatie tot anderen, tot de natuur, tot het grotere geheel. In verschillende culturen en denksystemen vormt verbondenheid dan ook het fundament van mens-zijn.

Levenswijsheden over verbondenheid van over de hele wereld
Een van de meest bekende uitdrukkingen van dit besef is het Afrikaanse begrip Ubuntu: “Ik ben omdat wij zijn.” Deze simpele zin bevat een diepe wijsheid. Onze menselijkheid komt niet tot bloei in isolatie, maar in gemeenschap. In hoe we zorgen, delen, luisteren en leven met elkaar.

Afrikaanse en inheemse wijsheden: leven in wederkerigheid
Ubuntu is een levend principe in veel Afrikaanse samenlevingen. Het gaat om onderlinge afhankelijkheid, respect en collectief welzijn. Een mens is geen op zichzelf staand individu, maar een knooppunt in een netwerk van relaties; familie, gemeenschap, natuur.

Een verwante gedachte klinkt in Buen Vivir, een levensvisie van inheemse volkeren uit de Andes. Buen Vivir betekent “goed leven”, niet in termen van individueel succes, maar in harmonie met mensen én met de aarde. Deze visie stelt dat welzijn niet wordt gemeten in bezit of groei, maar in balans en zorg. Leven als onderdeel van een groter geheel, waar rechten én verantwoordelijkheden gedeeld worden.

Ook de Hawaiiaanse praktijk van Ho’oponopono draait om het herstellen van relaties; door vergeving, verantwoordelijkheid en het besef dat verstoring bij de ander ook in jezelf werkt. Verbondenheid vraagt hier om actieve heling.

Filosofie van verbondenheid: ik ben altijd ‘met’
In de westerse filosofie vinden we eveneens gedachten die verbondenheid centraal stellen. De Duitse filosoof Heidegger sprak over Mitsein, zijn-met-anderen. Voor hem is het relationele geen bijzaak, maar de essentie van ons bestaan. Elk ‘ik’ is altijd al verweven met ‘wij’.

Vanuit het boeddhisme klinkt het begrip interzijn, vooral uitgedragen door zenmonnik Thich Nhat Hanh. Interzijn betekent: niets bestaat op zichzelf. Een bloem is er niet zonder zon, regen, aarde. Een mens is er niet zonder liefde, zorg, en gemeenschap. Interzijn nodigt uit om het leven te zien als een web van relaties, waarin jouw welzijn verbonden is met dat van anderen.

Moderne wetenschap: wij zijn gebouwd op verbinding
De wetenschap bevestigt deze inzichten. Neurowetenschappers spreken over het sociale brein: ons brein is geëvolueerd om in groepen te leven, om verbinding te maken, samen te werken, empathie te voelen. Verbondenheid is neurologisch essentieel voor welzijn, zingeving en gezondheid.

In ecologische kringen klinkt een soortgelijk geluid. De stroming Deep Ecology stelt dat de mens niet boven of buiten de natuur staat, maar er onlosmakelijk deel van uitmaakt. Wat we de aarde aandoen, doen we ook onszelf aan. Verbondenheid strekt zich hier uit tot het hele ecosysteem van het leven.

Ook in veranderingsprocessen binnen organisaties zien we het belang van verbinding. De theorie van Collective Impact laat zien dat complexe problemen niet individueel oplosbaar zijn. Samenwerking, gedeelde doelen en onderlinge afstemming zijn de enige weg vooruit.

Verbondenheid vraagt bewustzijn én oefening
Of het nu Ubuntu, Buen Vivir, interzijn of Deep Ecology heet: al deze denkwijzen delen één kern: mens-zijn is relationeel. In verbondenheid ligt onze kracht, onze heling en onze vreugde. Maar verbondenheid is geen vanzelfsprekendheid. Het vraagt om aandacht, moed en oefening.

– Hoe kunnen we ruimte maken voor het geheel, niet alleen voor het individu?
– Hoe leren we opnieuw deel zijn, in plaats van los?
– Wat betekent het om verantwoordelijkheid te nemen voor het welzijn van anderen, van de gemeenschap, van de aarde?

Deze vragen zijn urgent in een wereld die vaak fragmentatie en polarisatie kent. Maar in het herontdekken van verbondenheid ligt ook hoop – op zorgzame relaties, op heling van wat gebroken is, en op een toekomst waarin WIJ bestaat, vóór IK.