Miniportretten van Mediators: Docenten Familiemediation aan het woord

Mediator Ardi Roelofs gaat in deze reeks in gesprek met collega’s. Daarbij onderzoekt zij de verschillende specialismen in de praktijk. En geeft een inkijkje in de beslotenheid van mediationgesprekken. Wat doet een mediator om de spanning uit het conflict te halen? Dit Miniportret is een drieluik, waarin onze docenten Familiemediation aan het woord komen. Zij hebben een eigen praktijk en delen hun kennis en inzichten in de opleiding Familiemediation van de School voor Mediation. In deze special Angelique van Nistelrooij, Jacqueline van der Vorm en Judith van der Klei.

 

Wil jij ook familiemediator worden? Bekijk ons aanbod >

 

Ardi Roelofs, juli 2021

Alles uit de kast 

Angelique van Nistelrooij wist na het lezen van een artikel in de krant meteen: dit is iets voor mij. Het is 1998, mediation begint enige bekendheid te krijgen. ‘In mijn werk in ontwikkelingslanden was luisteren naar de wensen en behoeften van de mensen een belangrijk deel van het werk. Ik herkende mijn werkwijze in het verhaal van die mediator.’ Een aantal jaren later komt Angelique zelf bij een mediator terecht, voor haar scheiding. ‘Daar zat ik natuurlijk dubbel in. Ik was een van de partijen. En tegelijkertijd observeerde ik als mediator.’ Die scheidingsbegeleiding liet veel te wensen over. Angelique besloot: dit moet anders. Ze specialiseert zich tot familiemediator en breidt zo haar arsenaal aan kennis en vaardigheden uit. ‘En dan vlieguren maken. Ik deed de eerste periode co-mediations met een andere familiemediator, ook al was ik al jaren mediator. Als mensen bij mij als familiemediator komen, moeten zij erop kunnen vertrouwen dat ik in staat ben om hen te begeleiden op alle vlakken. Ik wil alles uit de kast kunnen halen, wie ik ook aan de mediationtafel heb.’

Ziel en zaligheid
Met veel bewogenheid gaat Angelique verder: ‘Familiemediation vraagt dat je echt snapt welke verantwoordelijkheid je hebt als familiemediator. Jouw begeleiding kan mede bepalend zijn voor hun toekomst en die van de kinderen. Ik kan weleens schrikken hoe mensen zelf nog midden in hun eigen scheiding zitten, en dan echtscheidingsmediations gaan begeleiden. Of nog helemaal geen specialisatie hebben gevolgd, en dan als basismediator wel scheidingszaken aannemen. De gevolgen zie ik hier in mijn praktijk, als de boel over moet en mensen erg nerveus binnenkomen.

Ik besef altijd weer dat je een essentiële rol hebt in hoe de mensen hun relatie kunnen gaan afsluiten. Zij geven jou hun ziel en zaligheid. Het is zo wezenlijk dat je aandacht geeft aan wat het voor hen betekent dat ze scheiden. En hen bevraagt en luistert naar wat zij emotioneel nodig hebben om die stap te kunnen zetten – naast alles wat nodig is voor het convenant en de juridisch-fiscale zaken -. Soms ervaren mensen hun relatie als verloren jaren of schamen ze zich omdat het mislukt is. Ook dat is belangrijk om met hen te bespreken. Op andere momenten kan het van belang zijn om mensen te laten inzien dat hun omstandigheden ook debet zijn aan hoe het gegaan is en dat ze niet elkaar de schuld hoeven te geven. Het kan opluchting geven als ze inzien dat er meer aan de hand is. En ruimte om levenslang verder te gaan als ouders, en de kinderen hun plek te geven. Of de huisdieren’, voegt ze er met gevoel voor understatement aan toe. Wat volgt is een onweerstaanbaar voorbeeld uit de praktijk. ‘Wanneer mensen het bijna te kinderachtig vinden om het ook nog te hebben over wie de schildpad krijgt, vertel ik weleens over het kinderloze echtpaar dat vissen, katten en een hond te verdelen had. Er kwam een omgangsregeling voor de hond.’ Dit is een uitzonderlijk voorbeeld en kun je lollig vinden in het kader van echtscheidingsmediation. Het geeft aan dat het hoe dan ook gaat om de mens van vlees en bloed waar je je als familiemediator voor inzet. ‘Ik ben altijd blij als cursisten hiervan doordrongen raken. Ik wil echt dat wij als opleiding er alles aan hebben gedaan om hen goed terecht te laten komen als familiemediators.’

 

Meervoudige en eenzijdige partijdigheid
‘Dat maakt voor mij wel het verschil met mijn werk als advocaat. Er gaan hier twee mensen met over het algemeen een goed gevoel de deur uit na een mediation. Hun scheiding is niet vrolijk maar door het resultaat dat ze samen bereikt hebben, is het een prettig traject. Dat is anders dan wanneer ik een echtscheiding begeleid als advocaat. Dan werk ik voor een van de partners. En heb te maken met het conflict vanuit zijn of haar verhaal. En met de advocaat van de andere partner. En met een rechter die uitspraak doet.’ In het jargon heten familiezaken als advocaat dan ook eenzijdige zaken. Judith van der Klei werkt graag vanuit beide rollen; het houdt haar scherp. Ze hoort daarmee tot de 22% van de mediators die een combinatie hebben met werken als advocaat.

Vurig pleidooi en vurig voor samen
Judith heeft deze keuze ruim veertien jaar geleden gemaakt. ‘Ik was als advocaat op een punt beland dat het constant in conflict zijn me begon tegen te staan. Het conflict van de cliënt, het conflict met de cliënt, het conflict met de advocaat van de wederpartij. In een klas vol advocaten deed ik daarom nieuwsgierig mee aan de opleiding tot mediator. Vervolgens was het als net opgeleide mediator wel even flink omschakelen. Het sturende dat ik als advocaat heb, is dan juist niet productief. Ik heb dus moeten afleren.’ Grinnikend vertelt Judith hoe zij deze verschillende attitudes in haar praktijk heeft opgelost. Zij heeft advocaat dagen en (meer) mediation dagen. Haar liefde om te kunnen sturen en te pleiten in de rechtbank is er nog altijd, en dat vuurtje komt ook haar mediations ten goede. ‘Als je maar weet waar je plussen en minnen zitten. Dat maakt iemand tot een goede mediator. Je kunt en je hoeft niet alles. Mensen kiezen voor mij als mediator omdat ze de combinatie positief vinden, maar ik ga hen niet als advocaat adviseren. Dat zeg ik ze ook. Ik werk voor hen beiden met een meervoudig partijdige houding; zij kiezen voor mediation omdat ze in overleg met elkaar eruit willen komen. En als dat lukt is het fijn dat ik voor hen ook de procedurele kant bij de rechtbank kan regelen.’

Dat Judith ook docent zou worden, is te danken aan de vraag van een collega-mediator. ‘De deelnemers aan de opleiding bij de School voor Mediation hebben heel verschillende achtergronden. Er komen daardoor uiteenlopende voorbeelden uit de groep en dat geeft me ongelofelijk veel energie.’ Judith geeft het blok juridische zaken. ’Het is jammer dat familiemediation bij tijd en wijle een negatief daglicht krijgt in de media. Zoals laatst waarin het een schaduwkant van mediation werd genoemd omdat een echtscheidingszaak meer dan 2 jaar zou duren. Dat heb ik als mediator nog nooit meegemaakt. Natuurlijk: je hebt soms een zaak waar je buikpijn van krijgt omdat je aan alle kanten voelt dat ze er niet samen uitkomen. Dan is het juist de professionele interventie om dat te benoemen en passende maatregelen te treffen, zodat eventuele schade voor je cliënten beperkt blijft. In onze opleiding hebben we het ook over dit soort voorbeelden. Je moet namelijk als mediator verwachtingen goed managen. Klaar in een maand en niet teveel praten is het andere uiterste waar mensen mee binnen kunnen komen. Vanaf het eerste contact aanvoelen waar de partners staan, daar ligt je kracht.’

 

Neem de touwtjes in handen
Het is anno 2021 nog altijd de verrassing aan de echtscheidingsmediation tafel: partners die zich overvallen voelen door hoe ze er financieel voor blijken te staan na de scheiding. Met het gevoel dat het hen overkomt, omdat ze dachten het geregeld te hebben. ‘Vrijwel ieder stel zegt dit. Of ze nou hoog of laag opgeleid zijn. Terwijl het voor mij eigenlijk een cliché is,’ vertelt Jacqueline van der Vorm. ‘Tijdens de relatie denken mensen weinig na over geldzaken. Ze hebben een trouwakte of een samenlevingscontract bij de notaris afgesloten en denken dat het daardoor goed zit en de papieren in de la kunnen blijven. Ondertussen veranderen de taken en de rolverdeling bij het stel. En verandert wet en regelgeving. Op een dag is de liefde niet genoeg meer en gaan ze uit elkaar. Vooral de partners die geen baan hebben – en dat zijn in mijn praktijk altijd de vrouwen- ontdekken dan hoe scheef de financiële posities door de scheiding zijn. Hoe ze met vrijwel lege handen staan.‘ Het is deze boodschap die Jacqueline volhardend uitdraagt: denk na over geldzaken en zorg dat ieder autonoom kan leven. Ze is in basis econoom en fiscalist. Met een opa die zei ‘Als je 50 wordt, wil hij er twee van 25’ heb je de vrolijkheid over clichés wel meegekregen.

Van hoogste boom naar beste tafelpuzzel
Jacqueline is een vrouw met een missie, die hierover in columns en boeken publiceert. ‘Door ook mediator te zijn heb ik een combinatie waardoor ik mensen echt kan helpen. Ik wil niet alleen de financieel planner zijn, maar graag ook met mensen werken. Bij mij komen stellen met een aanzienlijk vermogen, een eigen bedrijf of grote reserves bij pensionering. Als er kinderen bij de scheiding betrokken zijn, is dat natuurlijk belangrijk. Maar de financiële onzekerheid geeft de grootste angst voor de toekomst. En daardoor ruzie tot in de hoogste boom, terwijl ze tegelijkertijd de boel netjes willen regelen. Ik zet mij voor beiden evenveel in, en heb de kennis om hen goed te informeren. Dat doe ik als mediator dus ook.’ Jacqueline kan als expert het financiële en fiscale plaatje overzien, en zoekt altijd hoe er gepuzzeld kan worden met de mogelijkheden. En ze komt er vaak uit door allerlei verrekeningen van fiscale kortingen, toeslagen, overwaarde woning en pensioenen bijvoorbeeld.

Dat kan een cursist in de opleiding tot familiemediation over het algemeen niet. Want ook daar is Jacqueline actief. In de 4 dagen van het financiële blok bij de School voor Mediation is er stevig huiswerk en veel casuïstiek, met rollenspel om de gesprekken over de financiën te oefenen. ‘De meer complexe financiële puzzel kunnen maken wordt ook niet direct verwacht van een cursist. Het is wel belangrijk dat cursisten ook over dit onderdeel op hun gemak raken, en zich niet dom hoeven voelen. We volgen als docenten de leercurves, stemmen onderling af wat er nog aan extra’s nodig is en bespreken de eindopdrachten. Zodat we de cursisten met een gerust hart kunnen loslaten op de mediationmarkt. De tools die ze hebben gekregen zijn meer dan ruim voldoende om te herkennen wat ze weten en wat ze niet weten. En we stimuleren dat ze een netwerk onderhouden, zodat je met vragen altijd een collega kunt inschakelen. Zo doen we het zelf ook.’

Angelique van Nistelrooij is zelfstandig gevestigd MfN familiemediator regio Amsterdam, rechtbankmediator, KIES omgangsbegeleider, SCHIP behandelaar en docent, verbonden aan de School voor Mediation, Stichting Mediation door Leerlingen en Beter Buren Amsterdam. 

Jacqueline van der Vorm is zelfstandig gevestigd MfN familiemediator regio Hoofddorp, Financieel-Fiscaal adviseur, publicist en docent, en verbonden aan de School voor Mediation en De Scheidingsdeskundige. 

Judith van der Klei is zelfstandig gevestigd MfN familiemediator regio Bennebroek-Schiphol, Personen-, Familie- en Arbeidsrecht advocaat en docent, verbonden aan de School voor Mediation en lid van de Vereniging voor Familie- en Jeugdrecht advocaten. 

 

Over de Auteur:
Ardi Roelofs is zelfstandig gevestigd MfN arbeidsmediator en coach, en verbonden aan het Centrum Onderwijs Mediation, Professionele Mediators, Buurtbemiddeling Utrecht en Topvrouw.nl.