Realiteit en ervaring: de sleutel tot verbinding in mediation

Twee mensen staan in dezelfde kamer, horen dezelfde woorden, zien dezelfde gebeurtenissen. En toch, als je ze afzonderlijk vraagt wat er gebeurde, krijg je twee totaal verschillende verhalen. Beiden vol overtuiging verteld, beiden waar – in de ogen van de verteller.

In mediation komen we dit spanningsveld voortdurend tegen: tussen objectieve realiteit en subjectieve ervaring. Wat is er feitelijk gebeurd, en hoe heeft ieder van hen dat beleefd? Wat betekent dat verschil voor het gesprek, en wat vraagt dat van ons als mediator?

Wat we zien, is niet altijd wat we ervaren
Psychologisch onderzoek laat zien dat onze hersenen continu informatie filteren. We nemen de wereld niet ‘kaal’ waar, maar vullen deze automatisch in met verwachtingen, emoties en herinneringen. Daniel Kahneman, bekend van zijn werk over cognitieve biases, toont aan dat onze waarneming sterk beïnvloed wordt door context, stemming en eerdere ervaringen. Wat we ervaren, is dus deels gevormd door hoe we de wereld verwachten te zien.

Dit heeft grote impact op conflicten: waar de één een oprechte vraag hoorde, ervoer de ander misschien een aanval. Waar de ander hulp wilde bieden, voelde iemand zich betutteld. Beide verhalen zijn echt – voor degene die ze beleefde.

De emotionele realiteit
Neurowetenschapper Antonio Damasio toonde aan dat emoties niet alleen onze beleving kleuren, maar ook ons geheugen. We herinneren gebeurtenissen niet als kale feiten, maar als gevoelservaringen. Dit betekent dat in een conflict mensen niet alleen weten wat er is gebeurd, maar vooral voelen wat het met hen heeft gedaan. En juist dat gevoel – die beleving – bepaalt hoe zij zich tegenover de ander positioneren.

In mediation is het daarom niet genoeg om feiten te verzamelen. We onderzoeken de emotionele realiteit van beide partijen. Wat voelde iemand, wat betekende het? Welke behoefte lag daaronder? Dat brengt ons dichter bij de kern dan alleen een analyse van wat ‘echt’ gebeurde.

Erkenning als brug tussen werelden
Onderzoek van Marshall Rosenberg, grondlegger van Geweldloze Communicatie, laat zien dat erkenning van iemands gevoel en behoefte leidt tot ontspanning in het zenuwstelsel. Mensen die zich gezien en gehoord voelen, zijn beter in staat om te luisteren naar de ander, hun eigen standpunt te heroverwegen, en zich open te stellen voor verandering.

Dit vraagt van de mediator om niet alleen te luisteren naar wat er gezegd wordt, maar vooral naar hoe het ervaren is. Welke woorden, gezichtsuitdrukkingen of lichaamstaal vertellen ons wat het met iemand heeft gedaan?

Een uitnodiging tot vertraging
Als we realiteit en ervaring beiden erkennen als ‘waar’, ontstaat ruimte. De scherpte van het conflict vermindert, de behoefte om gelijk te krijgen wordt minder dominant. We zien twee mensen met elk hun eigen verhaal, hun eigen pijn, hun eigen hoop.

In die ruimte kunnen we vertragen, vragen stellen, nieuwsgierig zijn:

• Hoe heb jij dat moment beleefd?
• Wat raakte je daarin?
• Wat had je op dat moment nodig?

Die vragen brengen het gesprek van standpunten naar beleving, van botsing naar begrip.

De ervaren waarheid
Als mediator werk je in een landschap van waarheden. Niet om te kiezen wie er gelijk heeft, maar om ruimte te maken voor ervaren waarheid. Juist daar ligt de kracht van ons vak: niet het oplossen van het verleden, maar het mogelijk maken van een andere toekomst.

Want als realiteit meervoudig is, is er altijd een opening naar verbinding.